Չարենցի «Դանթեական առասպելը» կարդալիս առաջինը հարցը, որ ծագեց
ինձ մոտ դա վերնագրի վերաբերյալ էր. ինչու առասպել, այլ ոչ իրականություն: Փորձեմ
վերլուծել պոեմը, որպեսզի ստանամ այդ և մյուս
հարցերիս պատասխանները:
Սկսենք վերնագրից: «Առասպել, միֆ (հուն.՝ μύθος -խոսք, ասք, ավանդություն),
ժողովրդական բանահյուսության վիպերգական ժանրերից մեկը, որի մեջ գերբնական ու չափազանցված ձևով
արտացոլվել են հնագույն ժողովուրդների կյանքի կարևորագույն դեպքերը, աշխարհի վերաբերյալ մարդկանց պատկերացումներն ու ընկալումները»:
Ահա այսպես է սահմանվում առասպել հասկացությունը:
Բայց արդյոք
«Դանթեական առասպելը» պոեմում Չարենցը ներկայացրել է ամեն
ինչ չափազանցված, կամ արդյոք դրանք իրականում եղել են:
Ըստ իս, պոեմը կոչվում է «Դանթեական առասպել», քանի որ Չարենցն ականտես է եղել այնպիսի տեսարանների, որոնք անհավատալի իրականություն են ու այնքան
դաժան են` որ ավելի նման
են առասպելի, քան իրականության: Սա այն եզակի
դեպքերից է, երբ «առասպելը» իրական փաստերի հիման վրա է գրված. կարծում եմ` բոլորս ենք վստահ, որ Չարենցի պատմած
դեպքերը իրական
են:
Սկզբում տասնութամյա երեք
ընկերներ, որոնց արյունը եռում է երակներում, որոշում են գնալ պատերազմ, կռվել, թշնամուն սպանել
ու հաղթել: Բայց... տեսնելով հազարավոր անշնչացած, մեռած մարմիններ` նրանք
ազդվում են այդ տեսարաններից և այդ պատճառով նրանց մեջ մեռնում է խիղճն ու առհասարակ մարդը: Նրանք արդեն անզգա
ու սառնարյուն էին դարձել: Սրանց մասին
վկայում են այն տողերը, երբ Չարենցն ասում
է, որ ոտքերի
տակ դիեր
էին փռված, իր իսկ ընկերոջ դիակով դիրքեր էր սարքում: Ի՞նչ է սա, եթե ոչ անխիղճ
մարդ, սակայն պատերազմյան իրավիճակում ուղղակի պետք է լինել այդպիսին: Ամենասարսափելին նրանց
համար մահը
չէր, չէ որ ապրելը բեռ էր դարձել, նրանք կորցրել էին մարդկային խիղճը, ու սարսափում էին, որ միգուցե այնպես մեռնեն, որ իրենց
դիերը անձրևի տակ կմնան և անձրևը կմաքրի, կսրփի ու կտանի
նրանցից ամեն ինչ,
ու իրենցից կմնա միայն ոսկորների կույտ: Ահա, թե ինչից
խետք է վախենալ: Ցավոք, Չարենցի երկու ընկերները զոհվեցին, և, բարեբախտաբար, Չարենցը ողջ մնաց:
0 comments:
Post a Comment